Oracle Nedir?

Kripto para dünyasındaki projeleri inceleyen insanların karşısına çıkan terimlerden birisi de “oracle” terimidir. Peki, oracle nedir? Ne işe yarar? Gelin oracle hakkındaki tüm detayları birlikte inceleyelim.

Oracle, geleneksel finans araçlarının ve blok zinciri dışındaki diğer tüm verilerin blockchain ile iletişime girebilmesini sağlayan bir tür üçüncü parti yazılım ya da cihazlardır. Oracle sistemleri kullanımı beraberinde birçok farklı datanın blok zinciri üzerine işlenebilmesi mümkün olur ve akıllı sözleşmelerin kullanım alanları giderek genişler.

Günümüz teknolojisi ile her geçen gün gelişimine devam eden blockchain yapıları kapalı bir devre olmaları ile bilinirler. Zincir üzerinde işlem gören akıllı sözleşmeler ile ağ dışındaki herhangi bir veri arasında iletişim sağlanmamaktadır.

Ancak oracle yapılarının kullanımı ile zincir üzerindeki akıllı kontrat sistemleri ile dışarıdaki verilerin entegrasyonu sağlanabilir ve akıllı sözleşmelerin zincir dışı veriler ile beraber kullanımı söz konusu olabilir. Bu vesileyle de birçok şirket tarafından kendi yapılarına blokchain teknolojisinin entegrasyonu daha kolay olabilmektedir.

Blockchain Kapalı Devre Yapısı Nasıldır?

Blockchain teknolojisinde kullanılan sistemlerden birisi de dağınık defter teknolojisi sistemidir. Bu sistemde oluşturulan her bir düğüm kendine verilen her bir girdi için aynı çıktıyı verecek şekilde oluşturulmaktadır. Bunun tam tersi bir durumda ise gerçekleştirilen hesaplama işlemleri sonucunda her bir düğüm farklı sonuçlar elde eder ve doğrulama işlemi tamamlanamadan yarıda kesilir. Ağlardaki güvenliğin sağlanabilmesi ve dışarıdan ağa müdahale edilememesi adına bu teyit sistemi bilhassa geliştirilmiştir.

Bu doğrulama işleminin güvenlik yapısını bozmadan daha efektif bir kullanımın ortaya çıkarılabilmesi içinse oracle sistemleri geliştirilmiştir. Oracle sistemi ile çalışan projelerde dış veri kaynaklarının doğrulanması gerçekleştirilebilirken, işlenen verilerin içerisinde bulunduğu ikinci bir ek katman da oluşturulmaktadır.

Oracle ağı kullanılarak iletimi sağlanan veriler sayesinde birçok ölçüm blok zinciri üzerindeki akıllı sözleşmeleri tetikleyebilir niteliktedir. Örnek vermek gerekirse bir işlemin tamamlanması, teslimat onayı ya da hava sıcaklığının kaç derece olduğu gibi blok zincir dışındaki veriler blokchain ağındaki akıllı kontratların devreye girmesi için bir tetikleyici olabilir.

Öte yandan oracle sistemlerinin yalnızca dışarıdan blok zincirine veri soktuğu yanılgısına da düşmemek gerekir. Bu sistemler yeri geldiğinde blok zinciri içerisindeki verilerin dışarıya aklatılması için de çalıştırılabilir.

Blokchain Oracle Türleri

Oracle sistemleri blok zinciri ağına aktardıkları ya da bu ağ üzerinden dışarıya ilettikleri veri çeşitliliklerine göre farklı türlere ayrılmaktadırlar. Bu türler aşağıdaki farklı başlıklar altında detaylarıyla listelenmiştir.

Hardware (Donanım) Oracle

Donanım oracle sistemlerinin ihtiyaç duyduğu bilgiler doğrudan fiziksel dünyadan elde edilmektedir. Örneğin bir hareket algılayıcı cihazdan elde edilen verilerin bir blok zincire transfer edilmesi ihtiyacı duyulabilir. Bu noktada Hardware Oracle Sistemleri devreye girecektir. Bu sistemlerin daha iyi anlaşılabilmesi için farklı bir örnek vermemiz gerekirse, üretim bandından çıkan bir ürüne ait farklı verileri blok zinciri ağına entegre etmek istediğimizde, bu entegrenin sağlanması için yine bu sisteme ihtiyaç duyarız. Kısacası, Hardware Oracle Sistemleri, fiziksel dünyada gerçekleşen birçok farklı işlemi dijital algılayıcılar yardımı ile akıllı sözleşmelere aktarabilirler.

Software (Yazılım) Oracle

İnternet üzerinde mevcut hemen her yazılımdan gelen verilerin blokchain üzerine entegre edilmesi Yazılım Oracle Sistemleri ile sağlanabilmektedir. Örnek vermek gerekirse; emtia fiyatları ve bu fiyatların değişimi, toplu taşıma araçlarının sefer bilgileri, markette mevcut mal stok miktarı gibi birçok farklı yazılım verisi, alınan datalar eşliğinde Software Oracle yardımıyla blok zincirine aktarılabilir.

Consensus-Based (Fikir Birliğine Dayalı) Oracle

Genel itibariyle oracle sistemleri incelendiği zaman, tek veri kaynağının kullanımı sonucunda ortaya çıkan sonuçlar tamamen güvenilir değer taşımaz. Bu nedenle kullanıcıların aralarında fikir birliği oluşturdukları birden fazla veriyi içerisinde barındıran Fikir Birliğine Dayalı Oracle Sistemleri geliştirilmiştir.

Bu noktada elde edilen veriler üzerinde oluşturulabilecek manipülasyonun önlenmesi adına Oracle sistemlerinin değerlendirme sistemi mevcuttur. Üstelik güvenlik düzeyini daha da arttırmak istendiğinde farklı Oracle sistemler üzerinden toplanan veriler görüş birliği ile yorumlanabilmektedir.

Centralized (Merkezi) Oracle

Bu Oracle sistemlerinde akıllı sözleşmeye yalnızca tek bir kaynaktan veri aktarımı gerçekleştirilmektedir. Her ne kadar doğruluk açısından akıllı sözleşmelere yalnızca tek bir kaynaktan veri aktarımı uygun görülmese de bazı hassas verilerin işlendiği durumlarda ve kurumsal yapı datalarının transferinde tercih edilen bir sistemdir.

Bu sistem üzerindeki verilere kötü niyetli insanlar tarafından daha kolay ulaşılabilirken, güvenlik açısından daha fazla zafiyetin mevcut olduğu bir Oracle sistemi olarak da nitelendirilebilir.

Decentralized (Merkeziyetsiz) Oracle

Merkezi Oracle sisteme zıt olarak Merkeziyetsiz Oracle sistemlerde blok zinciri üzerine veri akışı birden fazla kaynak tarafından gerçekleştirilir. Decentralized Oracle Sistemlerinin en büyük hedefi, işlem gerçekleştiren karşı tarafın en az şekilde olumsuz etkilenmesini sağlamaktır. Bazı durumlarda Merkeziyetsiz Oracle hizmetini sunan yapının başka bir blok zinciri ağı olma ihtimali de mevcuttur.

Bu sistem üzerindeki veriler birden fazla kaynaktan alındığı için kötü amaçlı kişiler tarafından blok zincirine sızılması işlemi çok daha zordur, hatta imkansızdır. Eğer veri aktarımını gerçekleştiren kaynakların sayısı oldukça fazla ise insanların o ağa güven katsayıları da bir o kadar artacaktır.

Human (İnsan) Oracle

Adından da anlaşılabileceği üzere bu oracle sistemlerinde insanlar aktif olarak görev almaktadır. Özellikle konusunda uzman kişiler ağa aktarımı sağlanacak veriler üzerinde destek sunar ve daha doğru bilgilerin kaydını gerçekleştirirler. Bu uzman kişiler istenen bilgilerin doğruluğunu kontrol edebilirken, dilerler ise farklı kaynaklardan da yararlanmak suretiyle verileri detaylarıyla inceleyebilirler. Ayrıca gerekmesi durumunda diller arasında çeviri yapılır ve akıllı sözleşmelere veri aktarımı bunun sonrasında gerçekleştirilir.

Contract-Specific (Sözleşmeye Özel) Oracle

Bu oracle modeli yalnızca tek bir akıllı sözleşme tarafından kullanılabilen bir yapıya sahiptir. Eğer ağ üzerinde çalışması istenen akıllı sözleşme sayısı birden fazla ise her bir sözleşme için farklı bir oracle sisteminin çalışmasına ihtiyaç duyulacaktır. Ancak her ne kadar buna imkân sağlansa da, maliyet açısından bu sistem verimli bir sistem olmayacaktır.

Genellikle hassas bilgilerin işlenmesinde ve özel projelerin blok zinciri üzerine kaydedilmesi gibi maliyetin daha arka plana itildiği durumlarda bu oracle sistemlerine başvurulabilir.

Inbound (Gelen Veri) Oracle

Bu oracle sistemleri dış dünyadan blok zinciri üzerine aktarılmak istenen verilere odaklanır ve bu verileri blockchain yapısına kaydeder. Herhangi bir yazılım veya fiziksel bir algılayıcıdan elde edilen veriler tetiklenmek ve kaydedilmek üzere akıllı sözleşmelere gönderilir.

Outbound (Giden Veri) Oracle

Gelen veri olarak bilinen inbound oracle türüne tamamen zır bir yapıda çalışan Outbound oracle sistemleri akıllı sözleşmelerde gerçekleşen işlem adımlarını zincirin dışında yer alan bir donanıma ya da yazılıma aktarma görevi görür.

Örneğin günümüzde insanların yavaş yavaş adapte olmaya başladığı kripto para ile ödemelerin onayları akıllı sözleşme üzerinden zincir dışındaki farklı bir yapıya transfer edilebilmektedir. Bu vesile ile bir yazılımın tam sürümünün aktif edilmesi işlemi veya fiziki bir kasanın dijital kilidinin açılma işlemi otomatik bir şekilde gerçekleştirilebilir.